Verkorte stukkies uut de boeken van L. Jonker (1873-1946), eertieds banketbakker an de Vaort, deels opnij verteld.
Harm wedeman
Nao ofloop van de drokte, die de begrafenisse en alles wat daor bi’j kwaamp mitbracht, vuulde Harm pas goed wat hum aoverkomen was. Hi’j had eleefd as in een droom, waorin hi’j alderlei onwezelijke dingen mitmaakte, mar now hi’j daoruut wakker wördde en alles in warkelijkheid zag en hum daorbi’j indacht wát hi’j verleuren had, now vuulde hi’j hum zo allennig op de wereld, as iene die steun zöcht en die niet vund. Hi’j was alles, ja álles kwiet. Diene deu goed heur beste. ’t Gunk alles net as-of heur moeder d’r nog was. Ze had veural in de leste tied hiel wat eleerd, toe ze nogal vake bi’jspringen mus, mar de lege plaatse kun ze niet innemen; d’r was iene minder en dat bleef zo, mar ze skikte de stoelen um de taofel wat wieder uut menare, dan veul het niet zo op. De tied slidt alles. Harm pakte of en toe wat wark an, haalde ies wat braand veur de heerd en toe ’t weer wat zachter was, leup hi’j een keer naor ’t laand. ’t Deu hum goed dat alles daor zo hemmel lag te wachten op de tied dat ze d’r weer an ’t wark zulden gaon. Hij begunde d’r naor te verlangen. Hi’j zag now ok hoe drok of Diene de hiele tied gaanks was. En toe hi’j dat zag en d’r goed aover naodacht, toe kreeg hij een warm gevuul. Ja, hi’j had veule verleuren, hiel veule, mar niet alles. Hi’j had nog zukke fikse kienders, daor mus hij dankbaor veur wezen. En dat was hum een hiele troost.
Diene wil trouwen
Louwmaond leup naor ’t ende. Harm was een poosien buten ewest, waor hi’j toch niks kun doen, ’t was kold en ’t vreur weer: hij wol mar weer op de kachel an. Diene kwamp de keuken uut en stund veur hum, net of ze wat had. Hi’j keek heur an, mar zij hum niet en beskroomd, verlegen, kwamp d’r uut: “Vader, ik wolle van de meitied wel trouwen, ja, liever nog wel vééur meie.” Een sombere trek trök aover zien gezichte en ”Het is toch niet zo …. ?”, vreug hi’j. Zi’j zee niks, maar kleurde en knikte beskaamd van “ja”. “0 kiend toch!”, reup hi’j raodeloos en leup achter naor de dele. Hij zag now niks as een grauwe sombere toekomst in de mute: Diene d’r uut en hi’j mit de jonges allennig aover. Mit Frerik, daor hi’j atmit niet goed mit aoverweg kun, en Albert, nog zo’n jonge, wao’j niet veule an hadden. Hi’j zag gien andere uutweg as vrömd vrouwvolk aover de vloere. En as Grietien d’r now nog was, die kun heur bestellen, mar wie mus dat now doen?
Hoe mut ’t now varder
’s Aovends nao ’t broodeten gunk ’t knechien de deure uut en Albert mus bi’jtie naor bedde. Waorumme wus hij niet, mar hij gunk al was ’t mit tegenzin. Frerik steuk een piepe op en Diene haalde kousen veur de dag, um an ’t stoppen te gaon. Zwiegend zaten ze bi’j menare, tötdat Harm mit gedempte stemme begunde: “Ie hebt mi’j dat vanmiddag ezegd, mar hoe mut dat now?” Diene zweeg en leut ’t heufd nog wat dieper zakken. Frerik bleus een rookwolke uut, keek naor de zolder en zee toen: ’k hebbe d’r ok al laank en bried aover edacht en ik zalle zeggen hoe: As zij giet trouwen, dan mu’w toch weer vrouwvolk in huus hebben. Ie weet wel da’k mit Stientien van Jan Haverkaamp gao en mi’j ducht, as zij wil, dan muzze wij ok mar gaon trouwen, dan he’w in alle geval gien vrömd vrouwvolk in huus.
Wat zul Harm daorvan zeggen? Dat maîn was veur hum ok een vrömde. En wat was ’t veur iene? As hij ’t Frerik zul vraogen, zul die netuurlijk zeggen: ”Een baovenste beste…”. Harm bleef strak veur hum op taofel kieken en zee d’r niks op. Diene was d’r mit in eneumen dat Frerik heur zo te hulpe kwaamp. ’t Was veur alle drei een nare aovend. Veur Frerik en Diene, umdat ie allebeiden hadden ehaopt dat heur vader d’r mit in zul stemmen en veur Harm, umdat zien hiele bouwsel as een kaortenhuus in menare veul. De haost die d’r bi’j was leut gien lange bedenktied toe en umdat ’t niet aanders kun, was uuteindelijk ’t besluut: ”Now toe dan mar”.
Neie drokte
Now kwaamp d’r neie drokte. Frerik naor de meid op klaorlichte dag, um mit heur en heur volk d’r aover te praoten, wat die wel wat onverwachts op ’t lief veul. En Diene, veur heur was ’t iendeels een oplochting dat d’r now wat skot in kwaamp, mar anderdiels: ze gunk mit weinig skik heur ni’jje toekomst in de mute. Ze had toch zo’n spiet en wol veur alles en nog wat dat ’t mar niet zo was. Mar d’r was niks meer an te veraandern.
De dagen kwamen en gungen. D’r was hiel wat te bepraoten en te regelen, mar ’t kwaamp allemaole wel goed. Harm stemde aoveral mit in wat ze hum veurstelden. Daor maakten de kiender zich zorgen aover. Hi’j had gien ofleiding genogt: Vrogger zo’n bult volk, die ies an kwamen lopen en een praotien maken. Die toen mar een pisbosskoppien kun bedenken, kwaamp an en ’t wördde nooit kwaolijk eneumen. Op skoele had de meister vrogger ies spreekwoorden op ’t bord eskreven en ok: “Vrinden in nood, heur getal is niet groot”. Now ondervund Harm wel, dat ’t zo was.
Allemaole neiigheid
Op de bruiften was een bult jonk volk ewest, van Stientien heur kaante en ok van die van Berend, mar raor of wild was ’t niet ewest. ’t Was of ze d’r an dachten dat ze in een huus waren, dat nog in zwaore rouw verkeerde. Harm miste Grietien zo allemachtig, zi’j was hum altied töt steun ewest, die hum op een zachte meniere terechte kun zetten as hi’j ongeliek had en hum opbeurde as hum wat an edaone wördden. En dan now zo’n vrömd maîn in huus, die daor now de baos was, ja, veurgoed de baos. Zi’j wol d’r eerst niet in, of het ien en ander mus opeknapt worden. En de tummerman kwaamp d’r an te passe. En dan, die smerige klompen bi’j de deledeure, dat wol ze ok niet meer. Allemaole van die neiigheid en waorumme ? Grietien was nooit zo ewest. Mar Frerik was d’r wel mit in eneumen en Harm mus hum d’r mar in skikken. En ’t slimste was nog: Albert, kleine Albert, want och, het was jao nog zo’n jonge, dat die now ok niet meer in huus was. Hi’j was mit Diene mit egaone. Hoe zul die het daor bi’j zukke vrömden hebben? Zo gungen zien gedachten en mit wie zul hi’j d’r aover praoten?
Naor ’t karkhof
Op een veurmiddag gunk hi’j op stap. Hi’j had behoefte um zien harte ies uut te storten. Och, as Grietien d’r nog mar was en deur die gedachte edreven richtte hi’j zien skreéén naor ’t karkhof. Hi’j was d’r nog niet weer ewest. Mit de handen veur ’t gezichte snukte hi’j zien verdriet bi’j heur uut, mar ’t had hum wel goed edaone en wat zachter estemd kuierde hi’j ’t karkhof ies rond en daornao weer zachies op huus an. ’s Middags an taofel was Harm wel stille, mar niet zo sloerig as hi’j anders wel was. En toe Stientien, nao ’t eten, een rieten stoel veur hum klaor ezet had, vertelde hi’j heur, waor hi’j hen ewest was. Ze leut hum praoten en bleef now andachtig lusternd bi’j hum staon. Heur mitleven deu hum goed en toe ze hum daornao nog een stoel neerzette, um zien bienen op te leggen, zee ze: “Zo, rust now mar ies lekker uut Va, ik zalle oe niet stören”. Mit een tevreden trek op zien gezichte deut Harm zien middagduttien.
Bertus Drent