Verkorte stukkies uut de boeken van L. Jonker, eertieds banketbakker an de Vaort, deels opni’j verteld.
Harm in de Raod.
Harm was alle dagen drok gaanks op ’t land en ok Grietien had de handen niet stille staon. Zij mus an ’t ende van de weke stoete bakken en maakten alvaste ’t ien en ander d’r veur klaor, toen de veldwachter de dam opkwaamp en heur een grote gele brief brachte.
Ze veegde eerst de haanden an heur skoet of, veurdat ze hum anpakte en toen leesde zij wat d’r opstund: An: Harm Stok, Raodslid. “Oh, goje, goje, wat kan dat now wezen”, dacht ze en op een draffien leup ze naor achter ‑ en zweiend mit de brief reup ze: “Harrum, Harrum!” Harm leut vedalijk ’t wark in de steek. D’r zul toch weer gien brand wezen en leup hard op huus an. “Wat hè‑j”, reup hij al uut de verte. Grietien was hum al in de mute elopen, leut zien wat ze daornet ekregen had en net as zij an heur skoet, veegden Harm zien handen of aan de broekspiepen, veur hij de brief annaamp. Ja, wat kun det wezen. Zuks had hij nog niet eerder ehad. Hij wol hum lös maken, mar zij steut hum an: “Kom, law now eerst in huus gaon!” Op de dele gungen ze gauw ies kieken en daor leesden ze, dat ’t ankommende maondag raodsvergadering was en dat Harm Stok be‑iedigd zul worden. Lieve tied, nog ies an toe. ’t Zwiet brak hum an alle kanten uut… Hij wol det hij d’r mar nooit an begund was, want wat d’r now mit hum gebeuren mus, daor begreep hij niks van… Grietien zag wel an hum, det hij d’r barre tegenop zag. Hij was rood töt achter zien oren en um hum wat op te knappen zee ze: “Ik zal oe gauw een kommegien koffie inschinken, dan zakt ’t wel wat of.” Ze leupen naor veuren en daor zag ’t olde mense verdalijk, dat d’r wat bezunders was. “Wat hè’j ’t” vreug ze. Harm wol nog zeggen “Och, niks”. mar zij had al lange eziene, dat d’r wél wat was, hij was jao zo rood as een hane, die boven op de mestbulte stiet te kreien. Grietien beug heur wat naor heur moe toe en fluusterde: “Hij hef toekem maondag raodsvergadrige” “Zo”. zee ’t olde mense, “en wat zul dat?! Hij wus toch voort wel, dat d’r det van kommen zul. Dan mus hij d’r mar niet an begund wezen.
En zo naoderde de grote dag. ’s Middags um twee ure mus Harm d’r wezen. Roem op tied stund hij al klaor um hen te gaon. “Now mus ie verdalijk mar niet al te veule mitpraoten” reud ’t olde mense hum nog an en det wol Harm heur geern beloven. Toen stapte hij hen, gien segare in ’t heufd, hij had niks gien zin an roken en een beroerd gevuul in de mage. Hij prakkezeerden van alles te hoop, zag onderweg gien mense en veurdat hij d’r arg in had, was hij bij ’t gemientehuus. Daor stund hij, waor mus hij now hen? Mar op ’t zölfde moment kwaamp de veldwachter d’r al an en die bracht hum naor een kamertien an ’t ende van de gang, waor Harm mar een posien mus wachten, zee hij. Harm wachtte wel barre laank, naor ’t hum leek. Toen kwaamp d’r volk in de gang en even later weer. Hi’j heurden gepraot, mar ze gungen een andere deure in. Det gunk zo een paar maol an, mar gien mense kwaamp bij hum kieken. Zullen ze hum vergeten, of hum veur spek en bonen laoten zitten? Det zul dan verduld wat moois wezen! ’t Zwiet stund hum al weer veur de kop. Zul hij d’r stiekem tussenuut kniepen, of kerdaot naor dat andere vertrek lopen en humzöff andienen? Hi’j trök de deure van zien kamertien een endtien lös en reup: Hi’j… hi’j … !” Dat hölp. Vlak tegenaover hum wörden d’r ok een deure lös etrökken. De veldwachter kwaamp d’r uut en nog een andere d’r achteran. “Wi’j wollen oe net ophalen”, zee de eerste en de andere: “gaot mar mit oens mit”. Zo stapte Harm de raodskamer in. De börgemeister kwaamp naor hum toe, spreuk hum an, zee ’t ien en ander, mar dat gunk zo gewiekst, det Harm ’t zo gauw niet verstaon kun en niet iens goed wus wat hi’j zeggen mus, toen hi’j hum wat nao mus praoten. Mar goed, ’t kwaamp veur mekare. De börgemeister gaf hum een haand en wees hum een plekkie, waor hi’j zitten mus. Hè jong, wat een opluchting det ’t zo varre was en hij veegden ’t zwiet mit zien spikplinternij’je blauwbonte zaddoek van de kop. De börgemeister begun weer te praoten, mar Harm begreep niet waor ’t over gunk. Hi’j keek de taofel mar ies rond: Naost de börgemeister zat dat keerltien, dat hum mit de veldwachter op‑ehaald had. Welle of det wel wezen much… Harm kende al die luu niet, mar skuuns tegenover hum zat Berend Bakhuus, die hum ok net ankeek en toen hardop begun te lachen. De “koeflatte” nuumden ze hum, umdat hij daor een partij van esteulen had uut ’t land van zien buurman en daor had hi’ nog wel veur in de kaste kunnen komen, as hij ’t mit geld niet of‑ekocht had. Mar gieniene duurden hum bij zien skeldname te numen, want o wee as hi’j ’t heurde! ’t Was een gekkop, die Berend, en net iene um oe vals argens bi’j te betrekken. Mar die hum verraoden had, had d’r niet veule skik van beleefd; die had hi’j altied dwars ezeten, zoveule as hij mar kun. Harm was eempies vergeten waorumme of hij hier zat; now lusterde hij weer. “Now mu‑w ’t nog weer hebben aover de weg van de Riest naor de skoele”. heurde hij de börgemeister zeggen. “Wij hebt daor de veurige maol even aover epraot. Ik hebbe d’r ies naor verstaone en de luu klaagt d’r slim aover. De kienders kunt d’r ’s winters niet langs naor de skoele en ’s zomers gaot ze niet, umdat ze ’t dan te drok op ’t laand hebt. Zo leert ze niks en daor is de skoele toch niet veur. Mi’j dunkt, iederiene hef now de tied ehad um daor zölf ies te gaon kieken en zien oordeel te vormen. Wij mut now mar zien, daw ’t iens wordt mit menare, zodat d’r een goeie weg kan komen. Hef d’r nog iene wat nijs van te zeggen?” Booij Polleman, de tummerman, skraapte de keel. “Börgemeister”, zee hij, ‘ie vraogt naor wat nijs, mar ik wedde dat er gieniene van oens wat nijs te zeggen hef, mar ik zegge, da‑k ’t wel lie’n magge, dat daor een goeie weg komp, mar die kost een bulte geld. Ik zegge mar zo: ’t Kun veule goedkoper, as hij maor niet zo krom leup; Waorumme niet zo’n rechte weg?” en hij trök mit de vinger een rechte strepe over de taofel. Dat was Berend glad mit hum iens, da’j niet van de iene boer op de andere en van ’t iene stegien op de andere an gungen, want dan ku’j wel an de gaank kommen, dan zu’j ok nog op Bart Boerman an mutten (dat was die keer’l die hum verraone had), die had een hokke mit jongen en die kunden dan ok nog over een mooie weg naor de skoele gaon…. “Mooi volk”. zee hi’j, “laot die mar in de modder stikken”. “Da’s gemien!” veul d’r onverwachts bij Harm uut. Hij schrök dr zölf van… Een tikkien van de börgemeister mit de hamer op de taofel begreep hij eerst niet, mar toen Berend tegen de börgemeister zee: “laot mar, hij is nog niet wiezer!”, toen wel… Hij had d’r vaste wat an miszegd en kreeg een kleur as een rooie biete. Van ’t andere gepraot heurde of begreep hi’j niet veule; hij was d’r mit zien gedachten niet meer bi’j. ’t Duurden hum veuls te laank en toen ’t dan eindeluk zo varre was, was hij mit van de veursten, die d’r uut gungen. Drok stappend gunk hij op huus an. Grietien was op de dele, toen hij d’r in kwaamp. “Hè, bi’j d’r now al weer, hoe hè’j ’t ehad?” “0, wel goed…”, meer kwamp d’r bij hum niet uut.
“Now” begunde zij weer,”vertel now ies wat”. “Och, wat za’k oe zeggen, alles begreep ik zo niet en ak oe dat now al vertelle, ieë ok niet.” Zij stund zo veur hum, keek hum ies an en vreug toen: “Bi’j zo zwart en mitiene pakte ze hum bij de narm en namp hum mee naor ’t raam. Toen mus ze lachen, lachen! “Jonge, wat bij jao blauw in ’t gezichte, hoe koom ie daoran ?” En ze lachte mar… Harm keek in de spiegel, die tussen de ramen hunk. Daor skeut hum iniens in ’t zin, det hij mit zien nijje blauwbonte zaddoek ’t zwiet ofeveegd had en toen begreep hij ok, waorumme as Berend, elke keer as hij hum ankeek, zo gemien zat te gniezen. Wat had hij toen een hekel. “Wat doe’j mij ok zo’n nijje zaddoek mit te geven”. zee hij kwaod tegen Grietien, die nog al mar lachte. Toen kwamp ’t olde mense tussenbeide mit: “Dat kun zij toch niet weten, da’j zo zwieten muzzen. “Of ha’j ’t daor zo benauwd?”‘ pleug ze hum d’r nog achteran. Harm leup naor de pompe en mit een paar fikse handen vol water, was ’t gezichte weer skone. Hij wol zien goeie goed uuttrekken en ’t warkgoed weer an, mar det vund Grietien niet neudig. “Ie hebt now vekaansie en ie hebt vandage al genog ezwiet”. Harm keek heur wat gramieterig an, net asof hij zeggen wol: “Holdt dat now nog niet op?”
Bertus Drent