Verkorte stukkies uut de boeken van L. Jonker (1873 ‑ 1948), eertieds banketbakker an de Vaort, deels opni’j verteld.
Ni’j leven
’t Wörden veurjaor. Aoveral zag ie ’t volk drok doende op ’t land, ok Harm mit Hilbert, de knecht. Mit ’t eerpelpaoten bleef ok Frèrik een dag of wat van skoele in huus. Hi’j mus, mit een paar van zien kammeraoden, wat achter de ploeg inleggen en daornao bi’j die andere jonges heur volk helpen. Dat stund Frèrik best an, hi’j was drok op ’t wark.
Grietien kwamp now mit de grote ketel koffie op ’t land. Zi’j had ok kommegies veur de helpers mit‑ebracht en veur alleman een steek. Een dronk is een zit weerd en ze zatten mit de bienen in de vore, de ellebaogen op de knién, uut hun bakkien te slurpen. Harm stund mit zien kommegien in de hand nog even nao te praoten mit Grietien. Zi’je had vaste wat geheims; ze had een kleur en preut zo zachies en lachend vertelde ze hum wat. Hi’j kleurde ok, mar lachte niet en vreug bezorgd: “Toch waor?” “Ik geleuve ’t vaste”, zee zi’j en lachte weer… Toen gunk ze weer op huus an. Ze keek nog ies achterumme en lachte nog. Mar Harm niet…
“Zul ’t toch waor wezen?”, dacht hi’j. Hi’j kun ’t haoste niet geleuven.
De tied gunk deur, de zomer had ’t veurjaor op‑evolgd. Het weer was goed mit ofwisseling van warmte en regen, ’t Gewas stund d’r mooi bi’j, allemaol reden veur de boer um tevreden en gelukkig te wezen. Dat was Harm ok wel, mar daorbi’j vake arg stille en dan dacht hi’j: “Zul ’t waor wezen?”, hoewel hi’j now wel beter wus.
Hi’j had dit jaor, ’s aovends nao ’t wark, meermaolen in de hof ganks ewest. Dat was aanders Grietien heur domein. Hi’j much d’r de mest opbrengen en hum ummemaken, varder kun zi’j heur wel redden…., mar now had Harm d’r ’t mieste an edaone. Zo had hi’j van ’t jaor extra wark ehad mit tunieren, mar dat had hi’j best veur zien Grietien aover.
Toen ze al mit ’t eerpelrooien ganks waren, mus op een morgen een buurvrouw komen en toen die d’r was, zee ze dalijk, dat ze mar blieven zul. “Zu’k de dokter ok halen?”, vreug Harm.
“Zorg ie eerst mar dat de kienders wegkoomt, die kunt wel naor ons huus toe gaon en daor een brökkien eten, veurdat ze naor skoele gaot”. “Kiender, moeder is niet goed, ie muzzen mar naor vrouw Bargman zien huus gaon, gauw voortmaken heur”, zo drung Harm de kiender an ‑ en nao moeder even gedag ezegd te hebben, waren Frèrik en kleine Diene de deure uut. Op anraoden van de buurvrouw spande Harm an, de dokter woonde een aordig endtien weg, en… d’r was haost bi’j. “Hoe is ’t er mit”, vreug hi’j an vrouw Bargman , toen hi’j d’r weer was mit de dokter. “Wel goed”, zee ze, mar heur gezichte zee wat anders. “Gaot now mar hen, as ’t zo wied is, zu’w oe wel roepen”, zo drung zi’j op heur beurte hum de deure uut. Hi’j gooide een paar maanden en een vorke op de krulewagen en belaandde zo bi’j Hilbert. Iedere keer as hi’j een stamme of vieve erooid had, keek hi’j op, of ze hum ok reupen. Toen ’t hum wat al te lange duurde, steuk hi’j de vorke in de grond en leup ies veur naor de kaamp; vrouw Bargman kwaamp net de baander uut en wenkte hum. “Hoe is ’t ?”, was zien vraoge, toen hi’j wat dichter bi’j kwaamp. “Best heur, ie hebt een jonge zeune, ik fielesetere oe”. Harm wol ’t eerst niet gleuven, mar toen hi’j veur ’t bedde stund en daorin een gelukkige moeder zag liggen mit een hiel klein koppien naost heur, toen was hi’j d’r ok zo bliede mit; wat hi’j al lange had eweten, was now bevestigd: ’t was toch waor!.
‘ t Olde mense was op bedde ebleven, heur hulpe was toch niks weerd. ’t Was net of ze zo now en dan wat preut, mar gien mense kun ’t verstaon en veur naovraoge was now gien tied. Toen de buurvrouw de kleine Albert zien eerste pakkien an etrökken had, zee Grietien tegen heur: “Laot moeder hum eerst mar ies zien”.
Vrouw Bargman gunk mit hum naor de andere beddestee en lachend leut ze de jonge zeune zien: “Kiek ies Ote, hier he’j now de kleine Albert. Een stroef gezichte kwaamp teveurskien, toen ’t olde mense heur ummedreide, mar of ze ’t niet verstund of niet begreep, ze zee niks… “Hier he’j de kleine Albert”, kwaamp d’r now wat harder uut. Toen begunde d’r wat töt heur deur te dringen, ze wordde wat onrustig en tastend in de duustere beddestee, zöchten heur handen naor wat, dat ze niet begreep. De buurvrouw heulp heur wat en toen ze dat stieve ronde pakkien in de handen had, skeen ze ’t te begriepen. “Ao, mien Albert, mien Albert, bin ie daor weer, ik hebbe zo laank op oe ewacht, waor bleef ie toch?” Ze vreug dingen van olds, die gien van de anderen begreep. De dokter, die mit een kraante veur ’t raam zat, stund op en gunk zachies naor de beddestee. Hi’j keek zo even naor ’t olde mense, mar zee d’r niks van. Kleine Albert gunk in de wiege, de dokter mit de buurvrouw hulpen Grietien en toen alles ten rowste op eruumd was, much Grietien ’t kleine keerltien bi’j heur hebben. En zo vund Harm heur, gelukkig en bliede mit heur kleine skat.
Een tiedtien later preut de dokter zachies mit Harm. ’t Gunk over Ote, dat markte Grietien wel, al verstund ze ’t niet. ’t Olde mense zölf vatte d’r hielemaole niks van. Ze zat een klein poosien van de dag op heur stoeltien en mompelde zo now en dan wat binnensmonds. De aanderen trökken de skolders op, ze begrepen heur niet. Mar de dokter had d’r wel goeie kiek op. “Ze kan ’t niet meer mit de harsens verwarken; ze hef op heur olde dag, vaag in ’t verschiet, heur Albert nog ies weer zien komen. Ze is bevredigd en ’t kan wezen, da’j heur niet laank meer bi’j oe hebt”.
’t Was uut ekomen, zo-as de dokter ’t ezegd had: ’t Olde mense had de veraandering niet laank overleefd. Now ’t stoeltien, dat zo laank dienst had edaone op zied van de taofel, naor de hoek van de keuken was verhuusd, now vuulde Harm een gemis, dat hi’j hum niet veur had kunnen stellen. Zi’j was vrogger altied zo’n dwarsdriever veur hum ewest, die hi’j in zien harte meermaolen verwenst had. Mar dat ze in latere jaoren zo’n steun veur hum ewest was, dat wurden hi’j now gewaar. As d’r een kalfien was, en zij reud: “k zulle ’t mar niet an‑holden”, dan deu hi’j ’t mit een gerust harte weg. Of wel, mit ’t verkopen van een varken: “Wacht nog mar wat”, of “Doe ’t mar weg”. Mit weinig woorden gaf ze heur miening en die was deurgaons goed. ’t Was de uutspraoke van ’t olde mense ewest, die hum dan aover zien besluteloosheid hen ehölpen had en dat miste hi’j now. ’t Was hum eerst zo, as‑of hi’j waankel op een grote ruumte stund en nargens gien holvaste zag waor hi’j op steunen kun, wat hi’j, zo groot as hi’j was, nog zo hard neudig had. Och, ’t Olde mense had toch ok zien goeie kanten ehad en ’t was uuteindelijk Grietien zien moe…
Bertus Drent