Een groot aantal woonhuizen zijn destijds ontworpen door de Dedemsvaartse architect K.A.Hakkert. De meeste van die woonhuizen staan in de voormalige gemeente Avereest, vooral in Dedemsvaart. In het begin van de vorige eeuw had Hakkert een goede naam als bouwkundige‑architect. Veel van zijn ontwerpen staan er nog steeds en zijn als zodanig goed te herkennen. Helaas zijn er ook een aantal reeds afgebroken, danwel in de loop van de tijd verbouwd.
K.A.Hakkert (1840 ‑ 1926)
Karel Adrianus Hakkert is geboren in Norg in 1840. Hij is in 1871 getrouwd met Elisabeth Walstra uit Leeuwarden. Na haar overlijden is hij in 1878 opnieuw getrouwd met Berber Walstra , ook uit Leeuwarden. Hij is begonnen als timmerman. Door zijn waterstaatkundige bouwactiviteiten als aannemer en als ontwerper van projecten aan de Dedemsvaart, o.a. duikers en bruggen, en een landbouwerswoning aan de Ommerschans (later ook projecten voor Veldzicht; drukkerij, fabriek en opslag) kwamen zij aanvankelijk in Balkbrug te wonen. Vervolgens kocht hij een stuk land aan de oostkant van de Kalkwijk (Julianastraat) te Dedemsvaart en bouwde een huis voor zich zelf. Weer later ging hij wonen aan de westzijde van de Julianastraat, naast het gebouw ’t Centrum, dit huis staat er nu niet meer, vanwege de aansluiting in de vijftiger jaren aldaar van de Prins Bernhardstraat. Daar op het adres Julianastraat 58 kwam zijn zoon Pieter Willem Hakkert met zijn gezin te wonen (nt 1), deze was in 1909 getrouwd met Aafke Doornbos uit Den Ham (G.), gem. Aduard. Hakkert bouwde voor zijn zoon Karel Adrianus Hakkert jr in 1913 een riant woonhuis aan de oostzijde van de Julianastraat, dit huis staat er nog wel, het kreeg later de naam “Namoerus” (nt 2 / nt 3). Karel Adrianus Hakkert jr was in 1913 getrouwd met Margaretha Roelina Knol. In 1922 werd in opdracht van Pieter Willem Hakkert het woonhuis Julianastraat 73 gebouwd. Hier heeft mej. Ida (I.J.) Hakkert gewoond, zij was eerst onderwijzeres aan de school aan de Sponturfwijk, later aan de school aan de Hoofdvaart. Het woonhuis aan de Julianastraat bestaat thans niet meer.
Naast talrijke ontwerpen van woningen van Hakkert, zijn ook een groot aantal bouwwerken bekend, zoals: de sigarenfabriek (1883) van de heer Nicolaas Leijds, aan de Moerheimstraat; het kerkgebouw van de Ned. Prot. Bond (1885) aan de Julianastraat; de synagoge (1886) aan de Markt, (na de oorlog kreeg dit pand een andere bestemming, thans afgebroken). Verder: een onderwijzerswoning voor de school bij den Oosterhuis, aan de Sponturfwijk (1891); school te Balkbrug met woning (1895); school met 3 lokalen aan de Stegerensallee (1909); verbouw Mulo aan de Julianastraat (1911); eerste ontwerp voor huize “Avondlicht” (1911), thans vervangen door nieuwbouw. Verder winkelpanden, woonhuizen, boerderijen. Niet gerealiseerd is een ontwerp voor de eierhal, te bouwen aan de achterzijde van het postkantoor, nu ’t Olde Postkantoor.
Hakkert was tot 1910 opperbrandweerman in Avereest. Hij is opgevolgd door zijn zoon Pieter Willem, die deze functie had tot 1940. Hij was gemeentearchitect, verder gaf hij tekenlessen voor de afd. volksonderwijs in Dedemsvaart en Balkbrug. In 1909, bij het eeuwfeest van Dedemsvaart, was K.A.Hakkert lid van de feestcommissie voor de versiering, samen met Wijma en J.G.Minke (voorz.).
Grote herenhuizen langs de vaart
Opvallend zijn vijf grote herenhuizen, door de architect K.A.Hakkert ontworpen en gebouwd aan de vaart te Dedemsvaart. Deze vijf grote huizen staan ook nu nog steeds aan het nog open gebleven gedeelte van de vaart. Ze zijn gebouwd in de periode 1899 ‑ 1914 en hebben nog altijd een imposante uitstraling.
Huize “Lellingbo”
Dit huis is gebouwd in 1899 door de kweker Bonne Ruys. Hij noemde zijn huis “Nieuw Moerheim”. In zijn memoires schrijft Bonne Ruys, dat hij het huis heeft laten bouwen, omdat hij geen geschikt huis kon huren. Hij heeft het huis laten bouwen naast het tegenwoordige kantoor, op de plaats waar voordien de aardappelkuilen waren en de hooiberg stond. Het kantoor was immers voor die tijd een boerderij. Het huis is ontworpen door K.A.Hakkert en werd ook door hem gebouwd. In november van 1899 werd het huis opgeleverd en door Bonne Ruys en zijn gezin betrokken. Zij hadden toen twee kinderen, Daniël en Lotte. Het huis was echter nog niet verwarmd, en ’s avonds moesten Bonne Ruys en zijn vrouw noodgedwongen met dikke jassen bij de kachel zitten. Later hebben zijn zoon Theo Ruys en zijn vrouw Inger Ruys‑Abel met hun gezin hier vele jaren gewoond. In die tijd werd de naam ook veranderd van ANieuw Moerheim@ in “Lellingbo”. Hoewel de stijl niet meer als classicistisch mag worden beschouwd (zo is het niet meer symmetrisch), heeft het wel enige neo‑klassieke kenmerken.
Villa “Agatha Adriana”
In het jaar 1906 is het grote herenhuis “Agatha Adriana” gebouwd voor de arts C. J. van Barneveld. Hij was de zoon van de jong overleden burgemeester van Avereest, Johannes Hendrikus van Barneveld. In 1901 werd van hem in de Dedemsvaartse Courant vermeld, dat hij benoemd was als assistent‑geneesheer in het Burgerziekenhuis te Amsterdam. Het jaar daarop, in 1902, heeft hij zich als arts gevestigd te Dedemsvaart.
In de krant: AVanaf woensdag 30 juli zal gevestigd zijn te Avereest, ten huize van Mevr. de wed. Van Barneveld ‑ Van Riemsdijk.@
Cornelis Johannes van Barneveld, geb.1873, was getrouwd met Agatha Adriana Hanedoes, geb.1874, in de gemeente Haarlemmermeer. Zij kregen hier twee kinderen, nl. Anna Charlotte, geb.1905 (zij was mevr. A.C. van der Made‑van Barneveld, de moeder van mevr. M.A. Luccioni‑van der Made, zie HVA 2003/2), en Hendrik Anthony, geb.1907. In 1906 liet dokter Van Barneveld het grote herenhuis “Agatha Adriana” bouwen. Hij en zijn gezin waren de eerste bewoners van dit huis. Wellicht is zijn zoon geboren in het huis “Agatha Adriana”. In juni 1912 is de familie Van Barneveld vertrokken naar Nijmegen, daarna ging het huis over naar de familie Mol. Deze had een scheepswerf aan de Moerheimstraat, aan de zuidzijde van de vaart. Vervolgens woonde in het herenhuis de familie A.G. Scholte en daarna de familie Daniëls.
De stijl van het huis is neo‑romantisch met een opvallende Afries@ in de topgevel. De architect Hakkert schrijft aan het gemeentebestuur van Avereest over dit huis: “Ondergetekende verklaart hierbij dat het plan tot bouwing van een Woonhuis voor den Weledele Heer C. van Barneveld, onder zijne leiding is ontworpen en zal worden opgebouwd en tevens ruimschoots zal voldoen aan de tot heden gestelde eischen. Het welkdoende, uw Ed.achtbare dienaar K.A.Hakkert, Avereest 11 juni 1906”.
Huize “Marquette”
Het huis “Marquette”
Dit grote herenhuis is gebouwd in het jaar 1908. In dit ontwerp van Hakkert zijn een aantal kenmerken, die een zekere overeenkomst tonen met het bovengenoemde huis: De ramen met gebogen bekroning en de gekleurde baksteenlijsten tussen de raamkozijnen. Met latere ontwerpen van Hakkert heeft ook dit huis weer een zekere overeenkomst, zoals de witte pleisterlaag in de topgevel. De stijl heeft verder ook art‑nouveau (zgn. Jugendstil) en art‑deco kenmerken. Het huis is gebouwd voor de heer W.H.Jurriaanse, hij was getrouwd met Johanna Berends, dochter van Bonne Azn. en Maria Hoefhamer. Jurriaanse was landbouwer en had een landbouwbedrijf “Stegerenshoeve”, aan de Elfde wijk in de gemeente Ambt‑Ommen. Later heeft het huis “Marquette” talrijke jaren gefungeerd als pastorie voor de Hervormde predikanten P. van der Sluys, J.Blonet, W.Straatsma, F.I.Verbaas, C.Vijfhuizen, A.A.S.ten Kate en J.Neeleman. Hierna is het huis door de Hervormde gemeente verkocht.
Het huis “Nooit Gedacht”
Van het herenhuis Schutwijk 2, het huis “Nooit Gedacht”, staat de architect niet vermeld op de bouwvergunning en ook niet op de bouwtekening. Echter, op het uitvoerig begeleidend schrijven bij de bouwtekening aan het gemeentebestuur van Avereest, werd zowel door de heer Pullen, medewerker van het gemeentearchief, als door mijzelf geconstateerd, dat ’t het handschrift betrof van de architect K.A.Hakkert. Daarbij is ook de stijl van het huis typisch de stijl van Hakkert. De terugwijkende geveltop zien we in andere ontwerpen. De conclusie is dus, dat dit ontwerp zeer waarschijnlijk ook van Hakkert is. Het huis is in 1909 gebouwd voor de landbouwer Roelof Bos, die zelf woonde in de naastgelegen boerderij de “Rollepaal”, aan de zuidzijde van de vaart. Het herenhuis Schutwijk 2 “Nooit Gedacht”, is bewoond geweest door de familie Daniël Bos, later o.a. door de familie R. Groeneveld. De beide huizen, zowel de boerderij van Roelof Bos, als het herenhuis “Nooit Gedacht”, staan er nog steeds als een fraai monumentaal ensemble aan de open gebleven bocht van het kanaal de Dedemsvaaart. Bewoners van het herenhuis hebben een riant uitzicht over de vaart.
Links het pand Hoofdvaart 9. Rechts op de foto “De Fontein” (NH Kerk)
Hoofdvaart 9
Dokterswoning. In 1914 heeft de arts H. Habermehl een nieuw, mooi herenhuis gebouwd. Ook dit huis is ontworpen door de architect K.A.Hakkert. Dit huis heeft ook Hakkert kenmerken, zoals een erker met gemetselde hoeken, net als de meeste Hakkert‑ontwerpen uit die tijd. De voorgevel heeft een terugwijkende geveltop. Dr. Hendrik Habermehl, geb.1874, was in 1905 getrouwd met Louise Dorothea Hamilton of Silverton Hill (dochter van Willem Hamilton of Silverton Hill en Diderica Wilhelmina Angenieta Hissink, zie HVA 2002/2 p.27). De later bekende artsen, die hier jarenlang hun praktijk hebben gehad zijn dokter Zubli, dokter W.M.Fock van Coppenaal en dr. W.A.Meyboom. Ruim 85 jaar heeft deze woning gefungeerd als artsenpraktijk. De praktijk is inmiddels verplaatst naar de Schuttevaer.
Beeldbepalend
De bovenstaande vijf herenhuizen zijn ontworpen door de Dedemsvaartse architect K.A.Hakkert, ze zijn in een tijdsbestek van vijftien jaar gebouwd. Deze huizen vertegenwoordigen een periode met een interessante ontwikkeling van de architectuur. Ze verdienen een plaats op de gemeentelijke monumentenlijst, want ze zijn nog altijd beeldbepalend voor Dedemsvaart.
Afscheid van Karel Adrianus Hakkert
In de Dedemsvaartse Courant van 25 augustus 1926: “Maandagmiddag had op de nieuwe begraafplaats in het Achterveld de ter aardebestelling plaats van het stoffelijk overschot van wijlen den heer K.A.Hakkert sr, jl. donderdag in den ouderdom van ruim 86 jaar overleden. Een grote menigte schaarde zich om de geopende groeve en legde daarmede getuigenis af van de vriendschap en waardeering, den overledene in zoo ruime mate toegedragen. De heer Dotinga, burgemeester, sprak namens het gemeentebestuur een kort maar hartelijk woord, waarbij hij wees op de werklust, de liefde tot den arbeid van den ontslapene, die ons allen tot voorbeeld mag zijn. Een woord van dank bracht hij voor hetgeen hij zoovele jaren als opzichter der bouwwerken en adviseur voor de gemeente heeft gedaan. Zijn adviezen, die zeer op prijs werden gesteld, zullen noode worden gemist. Verdere sprekers waren ds. Snijdelaar van IJhorst en ds. Engelkes uit Haarle (vroeger IJhorst) en de heer J. Knol. Deze wijdde een woord van dank voor al hetgeen de heer Hakkert heeft gedaan in zijn toch al zoo werkzaam leven, voor “Volksonderwijs”, in het bijzonder voor de teekenscholen, waarvan hij vanaf het begin de groote kracht is geweest, die ook anderen door zijn woord en daad wist te bezielen.”
Ook vier oud‑medewerkers van Hakkert plaatsten in de krant een rouwadvertentie: AHeden overleed onze geachte Patroon, de heer K.A.Hakkert sr, in den ouderdom van ruim 86 jaar,
P.Siero, H.Siero, H.Renker, W.Horstra. Dedemsvaart, 19 aug.1926.”
Tenslotte
Van de zonen Karel en Piet, zette Karel Hakkert jr. de firma voort en ook van hem staan er diverse bouwontwerpen in de gemeente Avereest. Piet Hakkert werd gemeentearchitect van Avereest.
Henk Jan Krikke
Noten
1. Adres P.W.Hakkert in 1950 (telefoonboek 1950) Julianastraat 58.
2. Het ligt voor de hand om de naam “Namoerus” te duiden als “Na moeite rust”.
Maar de naam betekent: Na moeras komen de russen (biezen, planten
die gedijen op moerassige bodem). De heer S. Oegema, die destijds
bewoner was van het huis, heeft de naam aan het huis gegeven.
Onlangs zijn de letters “Namoerus” weer in oude glans hersteld door
de heer G. (Gerrit) Sasbrink.
3. Een overeenkomstige woning werd in 1915 gebouwd aan de Tuinstraat 13,
aan de noordkant van de Markt. Jarenlang woonde hier de heer Arend
Schoemaker, gemeentesecretaris van Avereest. Later heeft de familie
A. Dorgelo er gewoond.
Bronnen
‑ Dank aan de heren K.H. Brinkman, K. Meesters, A.C.A. Pullen,
I.C.J. (Ignaat) Simons en mevr. H. Bakker‑Lutterop.
‑ I.C.J. Simons; De fam. Hakkert, bouwkundigen en architecten.
Enige aantekeningen, 2004.
‑ Dedemsvaartse Courant, div. jaargangen.
‑ J. Drent; “Kent u ze nog de Avereesters”. (Dedemsvaart/Zaltbommel 1974).
‑ J. Drent; AHier in het stille veld@. (Dedemsvaart 1984). pag.189/190.
‑ P. Makaske; Rubriek: Een eeuw geleden. In HVA 2001/2; 2002/3.
‑ “1863‑1930, Memoires van Bonne Ruys”. (De Krim 1988). pag.36.
‑ G. H. Varwijk; “Stap voor stap langs de Dedemsvaart”. (Dedemsvaart 1983).
‑ Bouwvergunningen Gemeente Avereest.
‑ Gemeentelijke monumentenlijst Avereest; Gemeente Hardenberg 2003.
‑ Memorie‑album burgemeester Johannes Hendrikus van Barneveld.
HVA 2003/2. pag. 5.