De skoele
“Opoe, toen ie net zo old waren as ikke mus ie toen ook noar de skoele?” vreug ik een keer. “Ja, mien joggien, ik gunge noar de skoele op de Riest. Mien moe wol mi’j nog wel iens thuus hollen, maar mien va wol hebben da’k zo lang meugluk noar de skoele gunge.” “Det is nooit weg,” zee hi’j altied. “Alles wat ai leert is nooit weg, det kunt ze oe niet meer ofnemen.”
“Mien va kun heel mooi schoonschrieven. As ter iens een brief noar de gemiente mus, of as er een intekenlieste emaakt mus wörden, kwam de meester van de skoele altied noar mien va en dan meuk hij det met mooie letters en krullen veur mekare. Mien va las ook veule, hij had zölf een boel boeken en de meester bracht ook vake een boek met.”
Botter maken en verkopen
Toen ik met opa verkering hadde vertöld hi’j vake: “De mensen zult nog een keer as veugels deur de lucht vliegen en der zult nog wagens zonder peerden over de weg goan. Ik zal’t wel niet meer beleven, maar jullie zult det nog metmaken.” 1n 1841 was mien va geboren, dus nou zul hij al meer dan 100 joar wezen. Auto’s en vliegtuugen hef hi’j toch nog wel eziene, al is hi’j al lange geleden esturven.”
“Had oen va ook knienen” vreug ik. “Knienen waren der zat in de bos Jan. Wij hadden wel kippen, geiten, bi’jen, een paar varkens en drie of vier koe’n. Det lag ter an, hoeveule heui van het riestenlaand kwaamp um ze de winter deur te kriegen. Mien moe maken botter van de melk. lens in de zoveule tied, gung ik mee de botter noar de winkel van Koster, an sluus viefe, brengen. Wi’j leupen dan van huus langs de witte Barg, over een pad bi’j de Veenties langs, noar de Huuzingerwieke. Doar gungen wi’j de Plaanke over en waren dan zo bij de Sluus. Moe had de botter altied mooi op emaakt. Ze sneed een eerappel middendeur en op de vlakke kaante maken ze met een schelmessien een bloempien, doormee wörden in de botter mooie figuurties edrukt. Een roosien had mien moe altied als bloempien. Zo had iederiene zien eigen merk en kun Koster zien van wie de botter was. Die halve eerappels worden in een beetien pekelwater bewaard, aanders zullen ze uutdreugen. As de kippen goed an de leg waren, nam mien moe ook de eiermaande an de narm. De botter en de eier wörden verkocht an schippers die in de sluus lagen en in de winkel kwamen. Wij ruilden de botter en eier ok wel veur koffie, thee, peper, zolt en aandere dingen die wi’j zölf niet hadden of as oons eigen op was.” “Ok brood opoe” vreug ik er tussendeur. “Nee joggien, mien moe bakken zölf de stoete. Elk joar verbouwde mien va een kaampien boekwiet en een akkertien rogge. Det leuten wi’j altied malen op de meule an de balk, bi’j Jan Wassies, det was nog femilie.
Boekwiet oogsten
’t Mooiste was as de boekwiet riepe was. Dan hölp de hele buurte mekare. Det mus ’s nachens gebeuren in de moaneschien ie hadden dan de boekwietmoanen. Det waren heldere moanen met ’s nachens dauw. De korrel bleef dan goed vaste zitten, overdag zul der alles uut geuren. A’j wat older waren moggen ie opblieven en ook methelpen. Det was altied gezellug. Ook de aandere grote kiender uut de buurte waren der allemoale bi’j. Dan hadden wi’j veule schik. As ’t wark edoane was kreeg iederiene koffie en dan was ter altied wel iene die een mooi verhaaltien wus en soms kwamen der zoveule verhalen lös dat in ’t leste iene opstund en zei: ’t is mooi genog ewest, morgen is ’t weer vrog dag.” “Wie hef de boekwiet nog meer riepe, dan goa wi’j doar morgenoamd noar toe.” “Maar ik rake van mien apprepoo, Jan, wat wol ‘k oe ok al weer vertellen?” “Brood bakken, opoe.” “Oh ja, det is woar ok, maar det is ’t leste veur vandage”.
Brood bakken
“Een endtien van huus of, stund onder een ofdakkien een stienen oven. Abel Wanning, de smid had er een iezeren deure veur emaakt. leder joar smeerde mien va met leem de buutenkaante van de bakstienen oven goed dichte. Ok hadden wi”j een takkenbossenbulte. Door stookte mien moe de bakoven met. Meestal ien keer in de weke, soms twee keer. In de trogge mengen moe het maal, het water, de gest, het zolt en soms een knik-ei goed deurmenare. Ze kneden der mooie stoeten van. Die mussen dan nog een poosien riezen. As de oven goed hiete was wörden der met een iezeren krabber de leste koolties vuur uut ehaald, dan er eem met een natte lappe de deur hen en dan kun de stoete der in. Mien moe kun goed brood bakken. Det mus ze vrogger thuus in Ni’j Luusen ook al doen. Toen heur moe overleden was, deed zij det. Later gung ze dien’n en hef ze nog veule bij eleerd.
Ondertussen had ze de grof gemalen rogge in de trogge edoane, water en zolt der bi’j en kneden maar. Det was zwoar wark. Meestal deed mien moe det met de voeten. Ze hölt zich dan vaste an een tussen de balkens gespannen touw en dan maar deur het deeg plaampen. As de stoete uut de oven kwaamp, gungen de roggebroden der in. Het deurtien wörden dan van de buutenkaante dichte smeerd met koestront en det bleef dan de hele nacht zo zitten, tot de volgende morgen. Het roggebrood mus gaar stomen”
“Opoe ie hadden toch ook nog breurs?” vreug ik um de tied te rekken. “Ja det hak wel. De oldste, Jan, die was twee joar jonger dan mi’j. Dan kwaamp Derk, die was 10 joar jonger en helemoale achteran kwaamp Hendrik, die was een dikke 20 joar jonger.” Die ome Derk is toch met een hele rieke boerendochter etrouwd? vreug ik maar gauw. “Blikstienderse joggien, now wol ‘k niet wieder vertellen dan van ’t bakken en nou hebbie mi’j toch weer bi’j de bienen e’had. ’t Is mooi ewest, dus hupsiekee, op huus an.”
Jan Nijensikkens