Een opoe was vroeger gekleed in donkere kleding. Een zwarte jurk en een donkere schort voor, zo herinner ik me mijn opoe in haar dagelijkse kleren. Dat was in de jaren 1939 – 1948, dus ongeveer 65 jaar geleden. Ze was geboren in 1873 in een klein boerderijtje, dat nu nog dienst doet als kantine bij camping ”Si-es-an”. Dertig jaar later was opoe geen opoe meer, maar werd ze oma genoemd.
Ze was gekleed in een trevira jurk en had een gebloemd, maar veel kleiner, schort voor. Aan het eind van de week had ze krulspelden in het haar, met daarover een plastic kapje om het haar droog te laten worden. Tegenwoordig is oma, omi geworden. Omi tennist, gaat met vriendinnen op vakantie en ze heeft haar schort allang afgeschaft. ”Det is de tied, mien jochien”, zul opoe zeggen. ”Het is de tied, alles veraandert. Maar ontholt maar goed: Een slontert kan meer verslonten, als een pronkerd verpronken.”
Gelukkig heb ik als kind, zo tussen mijn zesde en twaalfde jaar, twee van die ouderwetse opoe’s gekend. Het is niet zo dat er geen aardige oma’s meer zijn, maar opoe’s hadden meer tijd. Als je als kind niet wist wat je doen moest, werd er al gauw gezegd: ”Ga toch eens naar opa en oma, misschien zijn de bessen of pruimen wel rijp.” Radio of televisie was er niet, laat staan een mobieltje of een i-pod om je mee te vermaken. Als je bij opoe binnenkwam rook je de turf, die in de kachel lag te branden, vermengd met de geur van de koffiepot, die naast de ”zingende” waterketel de hele dag op het fornuis stond.
”Wil ie een koppie thee hebbeu, mien jochien? Koffie bi’j nog te klein veur.”
Dat was maar goed ook, want het was oorlogstijd en er kon alleen maar koffie gezet worden van koffiesurrogaat of gebrande rogge en andere vervangingsmiddelen. De thee, gezet van theesurrogaat, gedroogde linde- en vlierbloesem of andere kruiden was niet veel anders, maar toch beter te drinken. Als je geluk had en opoe was alleen, dan begon ze te vertellen.
”As ik vrogger iens as klein magien met mie moe an de nij’je vaort kwame en det olde witte huus zage, dacht ik altied bi’j mi’j zulf, in zo’n lilluk wit huus wil ik later niet wonen. Maar ie ziet ’t mien jonge, ik wone hier now al meer dan veertig jaor.”
Het huis van opoe aan de Noordkant (nu Zwolseweg) omstreeks 1935-1940.
Verhalen van vroeger
Als ze ”goed te passe” was, vertelde ze verhalen van vroeger.
”Mien grootva en die zien overgrootva hebt bi’j het heideplaggem stikken iens een keer een koningsslange de kop of esteuken. Een koningsslange ku’j zo kennen, want die hef ’n kroontien op zien kop. De of esteuken kop begun aldergriezeluks te fluiten en ’t duurde maar eemties of van alle kaanten kwamen d’r slangen op det gefluit of; niet gewoon kroepend, maar hoepelend met de starte in de bek, kwamen ze d’r met gaank an. Mien grootva hef de skuppe van zich of egooid, de klompen uut eschupt en is op kousevoeten zo hard as hi’j mar kun op huus an evleugen. Al die slangen kwamen achter urn an, ze haalden um zowat in, maar net op tied kun hi’j de deure achter um dichte trekken. De slangen kreupen tegen de kozienen, de deure en de roeten op; en altied was det lillukke gefluit nog te heuren. Gelukkig worden det minder en toen det helemaole of elopen was, leuten de slangen zich zakken en gungen ze weer gewoon kroepend op de heide an. Det was gelukkig maar net goed of eleupen.”
Vroetende varkens
”Wee’j wel Jan weurumme de varkens altijd in de grond ziet te vroeten? Now det zak oe vertellen. D’r waren iens drie vrouwen, die gungen naor de meule urn pannekoekenmaal te kopen. Onderweg kwamen ze wat an de praot en de iene begun te schroeten dat ze zo goed pannekoeken kun bakken. Heur keerl en de kiender vunden det de lekkerste uut de hiele buurte.
’t Zol mi’j wat snoefde de tweede. Mien keerl en de kiender zegt: In ’t hiele laand vien ie niet zulke lekkeren. De derde zee: Late wi’j der maar over ophollen want de lekkersten van de hiele wereld, die komt bi’j mi’j uut de panne. Zo gunk ut nog een poosien wieder maar in ’t leste waren ze het iens: ze zullen een wedstried hollen wie van de drie het beste pannenkoeken kun bakker. Met zien drieën kwamen ze bi’j menare en toen zolt gebeuren. De eerste deet een klein beetien eulie in de panne en naamp een klein beetien beslag, leut det mooi deur de panne lopen en bakte un barre dunne pannekoeke. A’j um tegen ’t lucht hollen kun ie de kraante der wel deur lezen. De tweede deet wat meer eulie en een dikke slief beslag in de panne en bakte een oardig dikke, mooie pannekoeke. Ja, die mog er best wezen. Toen was de leste an de beurte. Een dikke vlutte eulie in de panne en de rest van het beslag gunk dor ook bi’j. ’t Werd een hele dikke vette pannekoeke en toen hij gaar was wol ze hum uut de panne op een bord loaten glien. Maar umdet het zo’n zwoare dikke vette was, gleed hij van ’t bord of, vul op de grond en kuulden zo over de pompestroate deur het geutegat noar buuten, het laand in.
Now lag er in het laand een dikke vette motte, die wat raars an zöt kommen rollen. Toen ’t vlak bij zien bek was, deed hi’j een hap en hi’j had de helfte van de pannekoeke te pakken. Die smikkelen hij lekker op. Det smeuk noar meer. Hi’j kek urn zich hen en zöt een ende wieder de aandere helfte van de koeke nog holder de bolder deur het grös goan. Achter een pollegien, vult hij dale. Het varken giet in de bienen en op zuuk noar de aanderd helfte, maar hi’j kon zuuken wat hij wol. ’t was nargens meer te vinden. Het varken bleef maar zuuken en op het leste isse in de grond goan vroeten, unime toch die halve pannekoeke nog te vienden. Doarumme vroet vanof die tied alle varkens in de grond, op zuuk noar die halve pannekoeke.”
”Now muk weer an ’t wark Jan. Goat maar ies kieken woar opa is en zegt um det hij eten mut. Ie mut ook op huus an. Oe moe rekent vaste op oe met het eten. Kom nog maar gauw ies weer.”
Jan Nijensikkens