Inmiddels heeft bijna ieder bedrijf, vereniging en instelling zijn eigentijdse logo om zich te presenteren en op die manier te worden herkend. Ook vroeger, omstreeks het begin van de Middeleeuwen, was het voor ridders belangrijk om te worden herkend. Een manier van herkenning was een schild, dat was voorzien van een symbool in kleur. Het was des te meer belangrijk om met kleuren te werken, omdat een ridder door een kleine spleet van zijn helm snel moest zien wie vriend of vijand was. Aangezien ridders niet altijd ten strijde hoefden ging men toernooien organiseren waarbij deze lieden elkaar “bevochten”. (Het leek op het betaald-voetbal van nu). De scheidsrechter was toen een heraut. De heraut was een man die ook ceremoniemeester was op het toernooiveld en de aankondigingen deed. De herauten waren in die tijd belangrijk en kregen in de loop van de tijd meer en meer zeggenschap. Ze legden wapenboeken aan en beschreven de verschillende afbeeldingen en kleuren op de schilden op een bijzondere manier, in heraldische vaktaal ook wel blazoenering genoemd. Het woord heraldiek komt van heraut (engels-herald). Op zoek naar heraldiek gaan we dan maar “dicht bij huis” beginnen!
De gemeente Avereest heeft ongeveer 100 jaar geleden haar wapenschild gekregen, getekend door een wapentekenaar van de Hoge Raad van Adel. In de heraldische vaktaal wordt ons gemeentewapen als volgt beschreven:
“In sabel eene golvende fasce van zilver, vergezeld boven van een in keel gebonden korenschoof van goud, geplaatst tussen twee klaverbladen van hetzelfde en van onderen van twee kruiselings geplaatste veenspitters van zilver met de stelen van goud naar omlaag”.
We zien dat voor de kleuren andere namen worden gebezigd en ook dat afbeeldingen soms een wat vreemde naam hebben. Afbeeldingen op de schilden zijn er legio. Het aantal kleuren op de wapenschilden is beperkt. Als metalen komen goud en zilver voor. Er zijn bepaalde regels voor het “beschilderen” van een schild: geen kleur op kleur en geen metaal op metaal. Aardig is om te vermelden dat het woord schilder van schild komt: een vervaardiger van een schild was een schilder. Omdat hij ook de kleuren op het schild verfde is men later iemand die met verf omging schilder gaan noemen. Rechts op het schild wordt met links aangegeven! Symbolen of afbeeldingen worden a.h.w. vanuit de plaats van de schilddrager bezien. Een heel bekend symbool is een kruis. Er zijn tientallen verschillende kruisvormen. Soms wordt de Franse lelie afgebeeld, maar vaker komen leeuwen en adelaars voor.
Dicht bij huis, dus in Dedemsvaart, komen we enige uitingen van heraldiek tegen. Natuurlijk vinden we aan de gevel van het gemeentehuis ons gemeentewapen. Aan de Luttergreppel staan nog drie gietijzeren grenspalen met de wapenschildjes van Drenthe en Overijssel. Bijzonder is dat op het schildje van Overijssel de oude naam Transisalania is te vinden. In ons dorp vindt men aan de gevel van het oude waterschapsgebouw nog het schild van het vroegere waterschap “Het Ommerkanaal”.
Bij de invalswegen van onze gemeente zijn er nog altijd de zuilen met het wapen van Avereest, hoewel ze er niet zo mooi meer uit zien. Verder is er in Dedemsvaart het koninklijk schild aan de gevel van “Moerheim”, gegoten door gieterij Enthoven, die ook het van Dedem-monument heeft vervaardigd. Op dit monument vindt men ook een klein schild met het familiewapen van de baron van Dedem. Aan de gevel van het oude postkantoor hangt sinds kort een Enthoven schild “Post- en Telegraafkantoor”. In het midden van de negentiende eeuw was Enthoven een belangrijke gieterij in Den Haag. Brievenbussen, hekwerken, overkappingen, lantaarnpalen, muurankers, molenassen enz. kwamen uit deze gieteri) . De grenspalen die aan de Luttergreppel staan zijn van een andere gieterij met de naam “Prins van Oranje” en zijn rond 1860 gegoten. Verder is er niet zoveel heraldiek te vinden in onze omgeving.
Er zijn enkele families in Dedemsvaart met een familiewapen: de familie Dorgelo, die het schild ook op de verpakking voert, onze vroegere burgemeester Snouck Hurgronje en de familie Ruijs. De familie Snouck Hurgronje is van adel en wordt ook genoemd in het Adelsboek van de Hoge Raad van Adel. De belangstelling voor familiewapens is momenteel groeiende. Familiewapens, voor zover niet adellijk, zijn niet gedeponeerd. Wel zijn ze terug te vinden in boeken en archieven. Bij genealogisch onderzoek is zoiets vast te stellen. Heet men bijv. Van Buuren of Schimmelpenninck dan bestaat de kans dat de familie een wapen heeft, maar dat hoeft niet zo te zijn. Er valt nog oneindig veel meer te vertellen over deze materie.
Jammer is het dat schilden voor waterschappen, gemeenten, provincies en overheidsdiensten meer en meer gaan verdwijnen en vervangen worden door logo’s en huisstijlen. Ook op onze munten zal men straks bij de komst van de Euro geen Nassau-schildje meer kunnen ontdekken! Voor onze vereniging is het een goede zaak om er op te letten dat, wat er op dit gebied nog is, zoveel mogelijk behouden blijft.
Gerrit Sasbrink