Bron: De Stentor
QR-code naast Stolpersteine in Dedemsvaart en Balkbrug: herinnering aan Joodse inwoners levend houden
Gunter Demnig plaatst in het weekeinde voor Pasen in Balkbrug en Dedemsvaart in totaal 35 Stolpersteine die herinneren aan vermoorde Joodse inwoners. Op elk adres tikt de Duitse kunstenaar ook een extra messing steentje in het plaveisel met een QR-code.
Wie die code met de telefoon scant komt op een internetpagina van de Historische Vereniging Avereest met veel informatie over de mensen waarvoor de stenen zijn gelegd. ,,In sommige Duitse plaatsen zie je al QR-codes op steentjes naast Stolpersteine. Maar Avereest is voor zover we weten de eerste in Nederland’’, vertelt pr-man Bert Bakker namens de werkgroep ‘Stolpersteine Avereest 42-22′.
De meeste Joodse mannen moesten zich al in de zomer van 1942 melden voor de zogeheten ‘werkverruiming’, waarna de bezetters hen lieten werken in diverse kampen in Noord- en Oost-Nederland. Op de avond van vrijdag 2 oktober 1942 werden ook vrouwen en kinderen van huis gehaald en naar de autobus gebracht die bij de synagoge op de Markt klaarstond om hen naar Westerbork te vervoeren. Andere Joden stapten ‘s morgens al in de tram van de Dedemsvaartsche Stoomtramweg-Maatschappij (DSM) naar Zwolle, waar ze overstapten op een trein naar Westerbork.
Tien Joodse huishoudens
De toenmalige gemeente Avereest, die nu deel uitmaakt van Hardenberg, telde tien Joodse huishoudens. In Dedemsvaart woonden zeven Joodse gezinnen met samen 27 personen, in Balkbrug drie met nog eens acht personen. Vanuit Westerbork werden ze later samen met andere lotgenoten naar concentratiekampen in Oost-Europa afgevoerd, waar ze vergast werden of door andere oorzaken om het leven kwamen.
Op initiatief van de in Zwijndrecht woonachtige Joop Kolkman, wiens moeder in Dedemsvaart is geboren en getogen en vaak vertelde over haar speelkameraadje Meijer dat ook werd weggevoerd, is bijna twee jaar geleden door de Historische Vereniging Avereest de werkgroep opgericht.
Die streeft naar het leggen van Stolpersteine ter herinnering aan de vermoorde Joodse dorpsgenoten, bij het laatste adres waar de slachtoffers vrijwillig verbleven. ‘Struikelstenen’ zijn stenen van 10 bij 10 cm met daarop een messing plaatje waarin de naam, geboorte- en sterfdatum, en de plaats waar de persoon vermoord is met een hamer en slagletters zijn gestanst.
Overvolle agenda
Gunter Demnig plaatste in 1992 zijn eerste Stolperstein (nog zonder vergunning) in Berlijn. Sindsdien zijn in 25 Europese landen al meer dan 70.000 van deze stenen gelegd. Dit jaar zijn Dedemsvaart en Balkbrug aan de beurt. Streven was eerst om dat begin oktober te doen, als het precies tachtig jaar geleden is dat de meeste Joden uit de oude gemeente Avereest zijn weggevoerd.
Demnig had komend najaar zijn agenda echter al overvol, dus is gekozen voor het weekend dat aansluit op de bevrijdingsdag van Balkbrug en Dedemsvaart (7 april 1945). Op zaterdagmiddag 9 april worden in Balkbrug 8 stenen gelegd en op zondagochtend 10 april 27 stenen in Dedemsvaart. Bijzonder is dat bij elk adres naast de stuikelstenen een extra steen met een QR-code wordt gelegd, als digitale toegang tot extra informatie.
Scholen adopteren
Scholen uit beide dorpen adopteren de Stolpersteine. Zij zullen de stenen onderhouden en krijgen een lespakket dat elk jaar gebruikt kan worden zodat de herinnering aan deze tragedie levend gehouden wordt en doorgegeven kan worden aan volgende generaties, onder het motto ‘Opdat wij nooit vergeten’
Stolpersteine Avereest 42-22
In d’Avereester Kroniek van maart 2020 kreeg ik de ruimte van de HVA om een artikel en oproep te plaatsen om een Stolpersteine project te initiëren voor Dedemsvaart en Balkbrug. Welnu, meerdere mensen hebben zich gemeld waardoor er de afgelopen maanden onder de vleugels van de HVA een Werkgroep Stolpersteine is ontstaan.
De aanleiding
Even ter herinnering: Stolpersteine, ook wel Struikelstenen genoemd, zijn kleine herinneringssteentjes die in het trottoir worden geplaats op de laatste woonplek van Holocaust slachtoffers. Sinds 2003 zijn inmiddels al tienduizenden stenen gelegd in heel Europa met daarop de naam, geboortedatum, deportatiedatum en datum van overlijden van de veelal Joodse slachtoffers. De aanleiding voor mij als niet Dedemsvaarter voor dit initiatief ligt in de familiesfeer. Mijn moeder, geboren en getogen Dedemsvaartse, groeide tot 2 oktober 1942 op naast de Joodse slagersfamilie Leman, en zoon Meijer was haar speelkameraadje. Een Stolperstein voor de 9 jarige Meijer vond ik een mooi postuum gebaar aan de vriendschap tussen hem en mijn moeder die 78 jaar geleefd heeft.
Vanzelfsprekend ben ik op de wens in gegaan van de Gemeente Hardenberg om niet één familie te herdenken, maar het initiatief door te trekken naar de gehele voormalige Gemeente Avereest.
De Werkgroep
De Werkgroep bestaat uit Hans Menzo, Patrick Prinsen, Henk IJmker, Luc Smink, Maus Westerbaan, Bert Bakker en Barend Rooseboom.
Hans Menzo kwam met de suggestie om ons te richten op het najaar 2022, omdat het op 2 oktober van dat jaar exact tachtig jaar geleden is dat de Joodse Gemeenschap weg gevoerd is. Zo is de naam ‘Stolpersteine Avereest 42-22’ ontstaan. Het mooie gegeven is dat de Werkgroep een variëteit aan persoonlijke kwaliteiten te bieden heeft. Maar bovenal uit emotionele betrokkenheid met het onderwerp is aangehaakt. In Dedemsvaart en Balkbrug gaat het tot nader order om 35 Stolpersteine voor even zovele Joodse slachtoffers. Allereerst zal contact opgenomen worden met de huidige bewoners van de betrokken adressen. Los van de organisatie achter de schermen zal de Werkgroep ook contact leggen met kerken, maatschappelijke organisaties, bedrijven en scholen om het project inhoudelijk en financieel haalbaar te maken. En vanzelfsprekend informeren wij u ook op enig moment, o.a. via de Kroniek, hoe u individueel bij kan dragen middels bijvoorbeeld verhalen, contacten met nabestaanden of door middel van een geldelijke bijdrage.
Verzet en onderduikers
In het overleg van de Werkgroep kwam ook ter sprake hoe om te gaan met andere oorlogsslachtoffers: te denken valt aan verzetsstrijders, bewoners die onderduikers hielden, slachtoffers van represailles en wat dies meer zij. De HVA broedt op het idee om voor deze groepen een separaat monument op te richten. Het idee is nog prematuur maar u kunt dit mede op gang helpen door verhalen en ervaringen uit die tijd te delen met de HVA via mail (klik hier) of 0523 615810.
Vervolg
Ten aanzien van de Stolpersteine wil ik ook degenen bedanken die niet in de Werkgroep zitten maar wel reageerden op het artikel!
Wordt vervolgd.
Joop Kolkman Mail (klik hier) 06 27421367
Stolpersteine, sinds 1992 gemaakt door de kunstenaar Gunter Demnig (link) zijn messing steentjes waarmee we de slachtoffers van het nationaal-socialisme rond en tijdens de Tweede Wereldoorlog herdenken. De messing Stolpersteine worden daarvoor in de stoep geplaatst voor de laatste (vrij gekozen) woning van de slachtoffers.
Op elk messing steentje staat de naam van één slachtoffer. Daaronder staan het geboortejaar, plaats en datum van arrestatie door of namens het regime (wanneer van toepassing). En als laatste de plaats en datum waar het slachtoffer werd vermoord of is overleden.
Voorbeeld:
Stolpersteine zijn gedenkstenen en nadrukkelijk geen grafstenen. Ze helpen ons om na te denken over het lot van slachtoffers rond en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze brengen hen opnieuw bijeen, als nagedachtenis aan de gezinnen die plotseling uit elkaar werden gerukt onder het nationaal-socialisme.
Er zijn Stolpersteine in minstens 1.200 plaatsen in Duitsland, Oostenrijk, België, Kroatië, Tsjechië, Finland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Hongarije, Litouwen, Luxemburg, Moldavië, Nederland, Noorwegen, Polen, Roemenië, Rusland, Slowakije, Slovenië, Spanje, Zwitserland en Oekraïne.
Eigen video verslag.